بررسی سینمای اکسپرسیونیسم آلمان

بررسی سینمای اکسپرسیونیسم آلمان

خوب در ادامه مقاله های سینمایی، نگاهی به یکی از چنبش مهم سینمایی که خواستگاه آن آلمان بوده است و به نوعی پدر فیلم های نوآر محسوب می شوند می اندازیم !

یعنی سینمای اکسپرسیونیسم آلمان و نقد آثار مربوط به آن جنبش و تاریخچه این سینما !

سخن از این جنبش خیلی طولانی ست ولی سعی میکنم خلاصه بگم، جنبشی که عمر کوتاهی داشت، تاریخچه آن به سال 1919 تا 1926 بر میگردد ولی اثر آن امروزه هم تا حدی در سینما دیده میشود، دهه 20 برای سینمای آلمان دهه وحشتناکی بود، سینمای آن ها پر شده بود از فیلم های فرانسوی، آمریکایی، دانمارکی و ایتالیایی و کمتر کسی به سینمای آلمان علاقه نشان میداد، شروع جنگ و تحریم آمریکا علیه آلمان باعث شد سینمای آلمان فقط فیلم های دانمارکی را به عنوان کشور بی طرف و کشوری که تا حدی شبیه آلمان فیلم می ساخت نشان دهد، تا اینکه با افزایش شرکت های سینمایی مقابله با فیلم های وارداتی شروع شد، شرکت یوفا ( UFA ) در اواخر 1917 شکل گرفت و هدف کنترل بازار فیلم آلمان و بازار بین المللی بعد از جنگ بود. عمده فیلم هایی که ساخته می شد پروپاگاندا و شعاری و در جهت تبلیغ جنگ بود تا اینکه در یک سری نویسنده جوان خواستار ساخت فیلم هایی غیر متعارف شدند، ساخت فیلم هایی به سبک اکسپرسیونیسم که وامدار چنین سبکی در نقاشی باشد.

نتیجه ساخت فیلم غرفه دکتر کالیگاری بود که بسیار هم موفق نشان داد، موفقیت این فیلم ساختن فیلم های دیگری در این جنبش بود ، یکی از طراحان این فیلم ادعا میکرد که " تصویر فیلم باید تبدیل به هنر گرافیک شود". این سبک به شدت وابسته به میزانسن بود و به طور کلی عناصر و ویژگی های این سبک عبارت است از :

بازیگرانی که گریم واقعا غلیظی دارد، حرکات آن ها پیچشی یا آهسته یا جهشی است. عناصر میزانسن از نظر گرافیکی به هم بافته شده اند تا یک ترکیب بندی کلی به دست آید. شخصیت ها عمدتا در صحنه حضور ندارند بلکه بیشتر به عنوان عناصری بصری در صحنه ادغام شده اند. دکور نه تنها به عنوان یک عنصر زنده عمل می کرد، بلکه بدن بازیگر نیز به یک عنصر دیداری بدل می شد. فیلم های اکسپرسیونیستی برای ترکیب دکور، لباس، آدم ها و نور تکنیک های گوناگونی به کار می بردند. استفاده از سطوح استیلیزه، تقارن، از ریخت افتادگی، اغراق و همنشینی شکل های همانند از این جمله اند؛ سطوح استیلیزه کمک می کردند عناصر ناهمگون درون میزانسن همانند به نظر بیایند. تقارن راهی بود برای ترکیب بازیگران، لباس ها و دکور با هدف تاکید بر ترکیب بندی کلی تصویر و شاید آشکارترین و غالب ترین خصوصیت اکسپرسیونیسم استفاده آن از ریخت افتادگی و اغراق باشد.

محتوا و مضمون بیشتر این فیلم ها به ویژگی های روانی انسان باز می گردد و به نوعی، آغاز پرداخت روان کاوانه شخصیت ها در سینما به شمار می آید. اما مایه اصلی روایت در سینمای اکسپرسیونیستی، عدم قطعیت است. قطعیت، با پرداختی ذهنی که به داستان وجود دارد، به چالش کشیده می شود و زمینه برای برداشت های ذهنی متفاوت از ماجرا باز می ماند.فیلم ها بازتاب ذهنیت و اغلب دنیای دیوانه ی یک کاراکتر بر روی پرده بودند. روایت ها در گذشته و مکان های عجیب و غریب رخ می داد و عناصر داستانی تخیلی و وحشتناک در فیلم های اکسپرسیونیستی وجود داشت.

بازیگری در سینمای اکسپرسیونیسم آلمان :

بازی اکسپرسیونیستی تعمدا اغراق شده و موکد بوده تا با سبک کلی میزانسن سازگار باشد. در نماهای عمومی حرکات بازیگران گاه به رقص می ماند و بازیگران در مسیرهایی حرکت می کردند که دکور الزام می کرد. این از مواردی است که یک تابلوی اکسپرسیونیستی شامل حرکت هم هست و صرفا یک ترکیب بندی ایستا نیست. بازی های اغراق شده در فیلم های اکسپرسیونیستی در فرم عمومی بدن، حرکت اعضا و بدن و در میمیک صورت است. بازی این بازیگران را نباید با ملاک های بازی واقع گرا داوری کرد، بلکه باید دید این حرکات چگونه با میزانسن عمومی جور در می آیند.

عناصر دیگر این نوع سینما :

ریتم این فیلم ها در مقایسه با فیلم های دیگر کشورها کند است. استفاده از امکانات دوربین هم معمولا کارکردگراست و نه در خدمت آفرینش چشم اندازهای تماشایی و پر زرق و برق. بسیاری از دکورهای اکسپرسیونیستی از پرسپکتیو نادرست بهره می گرفتند تا وقتی دوربین از زاویه خاصی صحنه را می گیرد ترکیب بندی تصویر نهایی مطلوب باشد. بنابراین حرکت دوربین و زوایای سربالا و سرپایین هم در این فیلم ها اندکند؛ دوربین در بیشتر موارد موضوع را از روبرو می گیرد و ارتفاع آن در سطح سینه یا چشم آدمی است.

این سبک سالیان ادامه داشت و در فیلم های وحشت دهه 20 به وفور استفاده می شد و یکسری از شاهکارترین فیلم های تاریخ در آن دهه ساخته شدند تا اینکه تورم دهه 20 در آلمان باعث شد که وضع مالی یوفا بدتر شود و خیلی از کارگردانان این سبک نظیر لانگ به دنبال برخواستن و پاگرفتن ارتش نازی از آلمان فرار کنند و به هالیوود بروند، و تولید این فیلم ها هم متوقف شد ولی فیلم های وحشتی که در دهه بعد در هالیوود ساخته شدند نظیر دراکولا و یا سینمای نوآر همگی وامدار این سینما بودند.

نگاهی به تاریخچه این سبک در نقاشی که سینما وامدار آن شد می اندازیم :

تولد اکسپرسونیسم در نقاشی (حدود سال 1905) در آلمان رخ داد و هواداران آن می کوشیدند از بازنمایی واقع گرایانه ی واقعیت های خارجی خودداری کرده و به جای آن تصورات و ذهنیات شخصی خود را از جهان جلوه دهند.

به مرور زمان بهترین فیلم های معرفی شده در این سبک که تعداد آن ها به 20 30 تا هم نمی رسد در زیر لیست می شوند :

مطالب مرتبط

نگاهی به موج نو سینمای فرانسه – مقاله اول بررسی سینمای فاتح آکین بررسی سینمای میشاییل هانکه – مقاله اول یادداشتی بر سینمای جالو – مقاله اول